αφηρημένες επιστήμες

Οι επιστήμες που δεν ασχολούνται με την παρατήρηση και περιγραφή ενός φαινομένου, αλλά έχουν τη δυνατότητα να εξετάζουν τους γενικότερους κανόνες που διέπουν διάφορα φαινόμενα. Κατά τη διάρκεια της χρονικής και ποιοτικής εξέλιξης των επιστημών, οι διάφοροι ερευνητές και φιλόσοφοι προσπάθησαν να τις κατατάξουν σε κατηγορίες, ανάλογα με τις ομοιότητες ή διαφορές που παρουσίαζαν, με σκοπό να τις μελετήσουν πιο συστηματικά. Έτσι, κατά καιρούς, διαίρεσαν τις επιστήμες περισσότερο ή λιγότερο πετυχημένα. Μια κατάταξη που θεωρήθηκε κατά μεγάλο βαθμό πετυχημένη, επειδή στηρίχτηκε σε αντικειμενικούς κι όχι υποκειμενικούς παράγοντες, είναι εκείνη του φιλόσοφου Αυγούστου Κοντ. Ο Κοντ διαχώρισε τις επιστήμες σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις συγκεκριμένες και τις α. Στις συγκεκριμένες περιλαμβάνει εκείνες που διερευνούν μόνο τα συγκεκριμένα φαινόμενα που συναντούμε στη φύση (γεωλογία, φυσική ιστορία). Στις α.ε. υπάγονται επιστήμες με πολύ πιο γενικό και ευρύ περιεχόμενο. Είναι τέτοια η υφή τους που παρέχουν τη δυνατότητα στον ερευνητή να συνδέσει τους γενικούς κανόνες των φαινομένων και να διαπιστώσει πιο καθαρά τη συγγένεια και ενότητα των αιτιών τους. Στις επιστήμες αυτές ο Κοντ περιλαμβάνει τα μαθηματικά σε όλους τους κλάδους, την αστρονομία, τη φυσική, τη χημεία, τη βιολογία και την κοινωνιολογία. Ύστερα από τον γενικό διαχωρισμό, προχωρεί βαθύτερα στο περιεχόμενο των α.ε. και τις κατατάσσει σε φυσική σειρά. Ξεκινά από εκείνες που χρησιμοποιούν απλές έννοιες και τις συνδυάζουν μεταξύ τους, βγάζοντας τα πρώτα συμπεράσματα. Τα συμπεράσματα αυτά, με νέους συνδυασμούς, γίνονται όλο και περισσότερο πολύπλοκα. Τυπικό παράδειγμα των επιστημών αυτών είναι τα μαθηματικά που τα θεωρεί βάση όλων των άλλων και σωστή μέθοδο, την οποία πρέπει όλες να χρησιμοποιούν. Ακολουθεί η αστρονομία της οποίας τα φαινόμενα δεν έχουμε τη δυνατότητα να επαληθεύσουμε πειραματικά, αλλά μόνο να παρατηρήσουμε, να γνωρίσουμε και να προβλέψουμε. Ακολουθούν η φυσική και η χημεία που έχουν δυνατότητα πειραματικών επαληθεύσεων. Τέλος, έχουμε τη βιολογία και την κοινωνιολογία, όπου αντικείμενο έρευνας είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Η βιολογία, ξεκινώντας από τις απλές βιολογικές λειτουργίες, καταλήγει στη φυσιολογία της σκέψης, των αισθημάτων και συναισθημάτων. Η κοινωνιολογία εξετάζει τη συμπεριφορά ανθρώπινων συνόλων. Πάντως δεν είναι δυνατόν να υπάρχει τέλεια διαίρεση και κατάταξη των επιστημών. Οι συγγένειες ανάμεσα στα διάφορα φυσικά φαινόμενα δεν αφήνουν περιθώρια παρά για μια σχηματική διαίρεση. Ειδικότερα ανάμεσα στις α.ε. και τις συγκεκριμένες επιστήμες υπάρχει στενή σχέση και αλληλοσυμπλήρωση. Έτσι, μια παρατήρηση φαινομένου που πραγματοποιήθηκε από τις συγκεκριμένες δίνει αφορμή στις α. ε. για πιο γενική έρευνα και μεγαλύτερη εμβάθυνση στους κανόνες των αιτιών του. Το συμπέρασμα της έρευνας αυτής μπορεί να χρησιμοποιηθεί πάλι από τις συγκεκριμένες επιστήμες για την παραπέρα εξέλιξη και τελειοποίησή τους.